اثر حذف جوانه ها و اندازه بنه بر صفات رشدی و عملکرد زعفران

زعفران گیاهی چند ساله و متعلق به خانواده زنبقیان که گلدهی آن در پاییز و در بهار و تابستان خشک شده و به خواب می رود. بیش از ۸۴ درصد سطح زیر کشت زعفران دنیا به ایران تعلق دارد، اما میزان عملکرد در مقایسه با سایر کشورهای تولید کننده، بسیار پایین است، به‌طوری که متوسط عملکرد زعفران در ایران در سال اول کشت ۰.۲۳ کیلو گرم در هکتار می باشد، اما در کشور اسپانیا متوسط عملکرد در سال اول ۶-۴ کیلوگرم در هکتار است که علت افزایش عملکرد را می توان استفاده از بنه های درشت بعنوان بذر در این کشور مربوط دانست. قسمت خوراکی زعفران همان کلاله سه شاخه حاصل از گل می باشد. زعفران دارای ساقه زیرزمینی و پیاز توپر هستند که بنه نام دارد که به علت نر عقیم بودن گیاه زعفران از آن برای کشت و تکثیر استفاده می شود. در بنه های زعفران جوانه های زیادی وجود دارد که بین این جوانه ها نیز همانند جوانه های دیگر گیاهان رقابت برای رشد وجود دارد. آزمایش ها نشان داده اند که غالبیت جوانه انتهایی مانع رشد جوانه جانبی می گردد، به طوری که هنگامی که جوانه انتهایی برداشته شود، رشد جوانه جانبی صورت می گیرد. در این حالت بعد از مدتی که یکی از جوانه های جانبی غالب شد، رشد بقیه جوانه های جانبی مغلوب می شود. بنا بر یک نظریه تولید هورمون اکسین توسط جوانه انتهائی مانع از رشد جوانه جانبی می شود.
دلیل تولید بنه های دختری کوچک در زعفران وجود تعداد زیاد جوانه های جانبی است که منجر به تولید بنه های دختری کوچک می شود. به نظر می رسد که رقابت بین جوانه ها برای جذب عناصر غذایی و مصرف مواد ذخیره شده در بنه مادری علت این امر باشد. بنابراین کاهش تعداد جوانه موجب کاهش رقابت بین جوانه ها خواهد شد و در نتیجه موجب افزایش اندازه بنه های دختری را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین مطالعه ای جهت بررسی اثر تعداد و نوع جوانه ها و اندازه بنه های مادری جهت افزایش اندازه بنه و عملکرد زعفران انجام شد. نتایج این آزمایش نشان داد که با کاهش تعداد بنه های دختری (حذف جوانه ها)، بنه های بزرگتری در سال اول کشت زعفران تولید می شود که در سال دوم در اثر این افزایش اندازه بنه های دختری، تعداد گل و وزن کلاله سه شاخه ای گل زعفران افزایش می یابد. همچنین نتایج این آزمایش نشان داد که جوانه اصلی نسبت به جوانه های جانبی دارای توان بیشتری در تولید بنه های دختری است و نباید جوانه اصلی به عنوان کاندیدای حذفی قرار گیرد. بهترین تعداد جوانه که باعث تولید بنه های بزرگتر شود چهار عدد (سه جوانه جانبی + جوانه اصلی) می باشد و همچنین بنه هایی با اندازه بزرگتر در برابر حذف جوانه بیشتر متاثر می شوند.

عنوان نشریه: زراعت و فناوری زعفران
اطلاعات شماره: جلد ۱، شماره ۲، زمستان ۱۳۹۲ _ ص: ۸۴-۶۹