تاثیر عصاره زعفران بر اختلالات یادگیری ناشی از هایپوپرفیوژن مغزی
گیاه زعفران دارویی حاوی ترکیبات آنتی‌اکسیدان می‌باشد. مطالعه حاضر به‌علت استفاده از این خاصیت گیاه و همچنین نیاز جامعه به درمان و پیشگیری ضایعات شناختی که به‌دلیل افزایش استرس اکسیداتیو متعاقب ضایعات ایسکمیکمغز و بیماری‌های قلبی – عروقی رخ می‌دهد، انجام شد.
تولید رادیکال‌های آزاد، مساله‌ای طبیعی است و در طی عمل تنفس سلولی به‌وجود می‌آید. رادیکال‌های آزاد تعدادی اتم تک الکترونی هستند و در حین واکنش اکسیژن با برخی مولکول‌ها تولیدمی‌شوند. اگر به‌طور ناگهانی تعداد زیادی از آنها در بدن تولید شود، با بعضی قسمت‌های سلول مانند DNA و غشای سلولی واکنش نشان داده و باعث تغییر عملکرد سلول و یا حتی مرگ آن می‌شود. در حالت عادی، سیستم دفاعی بدن این رادیکال‌های آزاد را خنثی و بی‌ضرر می‌کند. آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که با کاهش سرعت اکسیداسیون، مشخصا دوره اکسیداسیون کند را افزایش می‌دهند. این مواد ممکن است به‌طور طبیعی وجود داشته باشند. ( مثل آنتوسیانین در گلبرگ زعفران) و یا اینکه به صورت مصنوعی به ماده غذایی اضافه شوند. با توجه به شیوع گسترده اختلالات عصبی حاد و یا مزمن (همانند: فعالیت‌های تشنجی مغز، پارکینسون، آلزایمر، مالتیپل اسکلروز و غیره) که در آسیب شناسی آنها رادیکال‌های آزاد به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم نقشی کلیدی ایفا می‌کنند و نیز محدود بودن راه‌های درمانی موجود، هزینه‌های زیاد و عدم موفقیت بعضی از این روش‌ها در درمان کامل این اختلالات، لازم است تا راهکارهای جدید و موثرتری برای پیشگیری و درمان این بیماری‌ها اتخاذ شود. در این میان کاهش خون‌رسانی مغزی از مهمترین دلایل رخداد ناهنجاری‌های مغزی است. به‌دنبال کاهش جریان خون مغزی صدمات غیرقابل برگشت و پایداری به نواحی خاصی از مغز وارد می‌شود و این صدمات در افزایش سن، بیماری‌های قلبی_عروقی و ناهنجاری‌های روانی همچون بیماری آلزایمر و مواردی مشابه رخ خواهد داد.
هایپوپرفیوژن مغزی که از دیدگاه بالینی با علایمی نظیر ناهنجاری‌های حسی و حرکتی، اختلال در تکلم و بینایی، مشکلات روانی، کاهش ادراک، آپراسکی (ناتوانی در انجام تکالیفی که فرد قبلا داشته)، اختلالات شناختی، فراموشی آنتروگرید (ناتوانی در ایجادخاطرات جدید به علت صدمه به مغز) و اختلال در یادگیری فضایی و حافظه مشخص می‌شود، در واقع بروزی از مرگ نورونی (نکروز یا آپوپتوز) در نواحی مختلف مغز است. مشخص شده است که نواحی خاصی از مغز و انواعی از نورون‌ها نسبت به کاهش خون‌رسانی مغزی حساس‌ترند، از جمله نورون‌های پیرامیدال ناحیه CA1 هیپوکمپ. در این میان رادیکال‌های آزاد ازجمله آنیون‌های هیدروکسیل، سوپر اکسید، نیتریک اکساید و خصوصا رادیکال‌های آزاد گونه‌های فعال اکسیژن نقشی کلیدی در پاتوژتز فرآیندهای متعاقب ایسکمی/رپرفیوژن ایفا می‌کنند. زمانی که سطح تولید رادیکال‌های آزاد بیشتر از توانایی پاک‍سازی آنها به وسیله سیستم‌های آنتی‌اکسیدان بافتی/سلولی باشد و یا اصطلاحا استرس اکسیداتیو رخ دهد، رادیکال‌های آزاد می‌توانند به‌صورت مستقیم باعث آسیب‌های جدی به اجزای حیاتی سلول شوند. در عین حال وجود شرایط اکسیداتیو در بافت باعث افزایش واسطه‌های التهابی شده، به‌صورت غیرمستقیم مرگ مضاعف سلولی را به‌دنبال خواهد داشت. از آن جایی که میزان تولید رادیکال‌های آزاد نیز در شرایط التهابی بافتی افزایش می‌یابد، این فرآیندها در نهایت منجر به راه‌اندازی چرخه‌ای پاتوژنیک می‌شود که در آن استرس اکسیداتیو نقشی مرکزی ایفا می‌کند. این نکته لزوم استفاده از ترکیبات آنتی‌اکسیدان و جاروب کننده‌های رادیکال‌های آزاد را در تحقیقات دارویی بر روی اختلالات نورودژنراتیو همراه با آسیب اکسیداتیو نمایان می‌سازد. در سال‌های اخیر مطالعات بسیاری بر روی گونه‌های گیاهی به‌منظور یافتن منابع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و تاثیر آنها بر مدل‌های مختلف استرس اکسیداتیو انجام گرفته است. مطالعات اخیر نشان میدهدکه گیاه زعفران آثار محافظتی و آنتی‌اکسیدانی از خود نشان می‌دهد. مطالعات پیشین نیز حاکی از آثار محافظتی این گیاه بر روی استرس اکسیداتیو ناشی از محرومیت سرم گلوکز در سلول‌های PC12 است. براساس مطالعات آزمایشگاهی انجام گرفته، زعفران به طور معناداری خواص آنتی‌اکسیدانی بالایی نسبت به دیگر نمونه‌ها نشان داده است. در مطالعات آزمایشگاهی میزان محتوای فنولی و خواص آنتی‌اکسیدانی گیاه زعفران به روش‌های مختلف آزمایشگاهی اندازه‌گیری شده است. در این مطالعه تلاش می‌شود تا آثار عصاره الکلی گیاه بر روی ضایعات اکسیداتیو ناشی از هایپوفیوژن مغزی در موش صحرایی مورد بررسی قرار گیرد.
در این مطالعه موش‌های صحرایی نر سفید به دو گروه آزمون و کنترل تقسیم شده و در گروه آزمون تجویز روزانه‌ی عصاره‌ی زعفران به‌مدت هفت روز صورت گرفت. گروه دیگر در همین مدت زمان سالین نرمال دریافت کرد. سپس با انجام عمل جراحی دو رگ (بستن عروق کاروتید مشترک) بر روی نیمی از نمونه‌های هر گروه، ضایعه کاهش جریان خون مغزی (هایپوپر فیوژن) در آنها ایجاد شد، سپس مجددا به‌مدت ۴ روز پیاپی بعد از عمل جراحی تمامی موش‌های گروه آزمون عصاره زعفران را دریافت نموده، در پایان همه موش‌ها با آزمون‌های رفتاری مورد ارزیابی قرار گرفتند.
این تحقیقات نشان داد که استفاده از عصاره زعفران در پیشگیری از ضایعات و تخریب حافظه و یادگیری فضایی در موش اثر مثبت داشته و این بهبود به موازات خواص آنتی اکسیدان این گیاه می‌باشد. با این وجود، احتمال دیگر مکانیسم‌های دخیل در این فعالیت توسط زعفران مشخص نشده و در آینده می‌بایست مورد مطالعه قرار گیرد. به عنوان خلاصه، در این تحقیق مشخص شد که گیاه زعفران به‌طور مشخصی نقایص شناختی و تغییرات یادگیری ایجاد شده توسط هاپیوپرفیوژن مغزی در موش را بهبود می‌بخشد و این اثر مرتبط با حداقل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی این گیاه می‌باشد. این اطلاعات هنگامی که در حال درمان درمان موارد کلینیکی ناهنجاری‌های دمانس عروقی هستیم، بسیار مفید خواهد بود.
ویرایش شده توسط مجموعه زعفران صباغ زاده
عنوان نشریه: مجله دانش و تندرستی
اطلاعات شماره: دوره ۱۰، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۴
ارسال پیام